Sabam is al decennia het aanspreekpunt voor auteursrechten in België. Een klankbord en een bruggenbouwer die ontzorgt, begeleidt én verbindt. Maar wat doet Sabam nu exact? En hoe maken ze het verschil voor zowel jonge makers als gevestigde waarden? Séverine Marijsse, hoofd van de afdeling Woord & Beeld, vertelt het in haar eigen woorden.
Multidisciplinaire partner
Met ruim 50.000 leden is Sabam de grootste beheersvennootschap van België. Naast een vereniging die auteursrechten factureert en verdeelt, is ze ook een gids, een vangnet en een springplank voor makers. Séverine licht toe: “Wij zijn een multidisciplinaire organisatie die makers uit alle kunstvormen samenbrengt. Iedereen kan bij ons terecht – of je nu schrijver, regisseur, scenarist, beeldend kunstenaar, fotograaf, comedian, theatermaker of componist bent. Onze werking telt twee hoofdunits: Muziek en Woord & Beeld. Die laatste bundelt vier disciplines: audiovisueel werk, beeldende kunsten, theater & dans en literatuur. Samen vormen we één team dat elkaar versterkt en ondersteunt. Dat is niet alleen verrijkend voor ons, maar ook voor onze auteurs die zich vaak op meerdere kunstvormen toeleggen. Denk aan een theatermaker die ook muziek schrijft, een boek dat wordt verfilmd of een schrijver die ook illustreert.”
Alles onder één dak
Die kruisbestuiving maakt van Sabam een huis met vele kamers en een waaier aan diensten onder hetzelfde dak. Séverine: “Onze leden hebben één aanspreekpunt voor al hun vragen, ongeacht de kunstvorm. Ze hoeven dus niet bij verschillende partners aan te kloppen. Elke afdeling heeft een eigen accountmanager die de vragen intern opneemt. Zo wordt elk dossier opgevolgd door een vertrouwd gezicht, met sectorspecifieke kennis over verschillende disciplines heen. Dat houdt onze werking persoonlijk en overzichtelijk.”
Over de taalgrens heen
Ook taal vormt geen barrière. “We zijn in heel België actief - zowel in Vlaanderen, Wallonië als Brussel – en helpen onze leden in hun eigen taal, door iemand die de culturele context begrijpt.” vertelt Séverine. Wat Sabam nog onderscheidt? Ze verbindt makers en organisaties over de taalgrens heen via netwerkevents en samenwerkingsinitiatieven. “Zo stimuleren we creatie, bieden we onze leden een extra podium en vergroten we hun exploitatiekansen. Een voorbeeld: we vroegen een Vlaamse en een Waalse auteur om samen een stuk te creëren dat zowel op Theater aan Zee in Oostende als op het Festival Royal in Spa werd opgevoerd. Twee gelijkaardige festivals die elkaar voordien niet kenden. De makers konden zo hun werk op beide podia tonen én extra rechten genereren.”
Dicht bij de auteurs
“Hoe we nog het verschil maken? Door overal aanwezig te zijn, op alle grote culturele evenementen en festivals. Zo kunnen we de carrières van jonge en nieuwe makers stimuleren. Neem nu een vertoning op het Filmfestival van Gent: dat dient niet alleen om het publiek te entertainen, maar ook om de sector an sich te versterken. Als partner geven we daar infosessies om de sector mee te helpen professionaliseren, we creëren extra kansen voor makers en blijven dicht bij het werkveld. We horen wat er leeft en kunnen meteen inspelen op hun noden en vragen.”
We willen auteurs een podium geven. Ervoor zorgen dat hun werk naar waarde wordt geschat.
Juridische en financiële ondersteuning
Sabam zorgt ervoor dat haar leden niet alleen correct worden vergoed, maar ook dat ze krijgen waar ze recht op hebben. Séverine legt uit: “Veel jonge makers weten niet dat ze bepaalde rechten hebben, zoals het volg- of reproductierecht. En dat is jammer, want zo lopen ze inkomsten mis. Hen daarvan bewust maken is één van onze kerntaken. Dat doen we via opleidingen en lezingen op evenementen, tijdens festivals en in scholen. Onze juridische experts trekken zelf het veld in, zodat de drempel voor onze leden zo laag mogelijk blijft. Daarnaast reiken we ook beurzen uit om de creatie, het gebruik en de internationalisering van creatief werk te stimuleren. Een creatieproces vraagt tijd en geld, en een werk brengt pas op als het gebruikt wordt. Daarin willen we makers zoveel mogelijk ondersteunen. Het ultieme doel? Ervoor zorgen dat elke auteur kan leven van zijn werk.”
Lokaal verankerd, globaal verbonden
Dankzij wederkerigheidsovereenkomsten met zustermaatschappijen wereldwijd zijn Sabam-leden verzekerd van hun inkomsten uit het buitenland. Is een serie bijvoorbeeld succesvol overzee? Dan zorgt Sabam ervoor dat de auteursrechten ter plekke gefactureerd worden, zodat ze die hier vervolgens correct kan verdelen. Tegelijk vertegenwoordigt Sabam ook buitenlandse auteurs van wie het werk in België wordt
vertoond. “Wat ons onderscheidt,” vertelt Séverine, “is dat we die rechten niet alleen factureren, maar ook volledig in België verwerken. Het geld blijft dus in Belgische handen tot het effectief op de rekening van onze leden staat. Zo kunnen we erop toezien dat alles verloopt volgens de Belgische wetgeving. We hebben een eigen backofficeteam dat het volledige proces beheert – van facturatie tot uitbetaling. Daardoor kunnen we sneller schakelen, de kans op fouten tot een minimum beperken en een zo hoog mogelijke transparantie garanderen. Andere beheersvennootschappen zijn deels afhankelijk van buitenlandse instanties voor de verwerking van rechten. Wij houden de regie graag zelf in handen, en dat komt onze leden rechtstreeks ten goede.”
Blik op de toekomst
Het digitale landschap evolueert razendsnel, en dat heeft ook gevolgen voor auteursrechten wereldwijd. Séverine: “AI – met generatieve AI op kop – vormt ongetwijfeld de grootste uitdaging. Ze roept fundamentele vragen op over auteurschap, eigendomsrecht en vergoeding. Hoe voorkomen we dat het werk van onze auteurs wordt gebruikt om AI-modellen te trainen? En hoe zorgen we ervoor dat zij mee profiteren van de nieuwe kansen die het met zich meebrengt?” Ook sociale media en internationale streamingplatforms veranderen het speelveld. “Sommige auteurs zijn vandaag uitsluitend actief op YouTube of TikTok,” zegt ze. “Dat is een compleet nieuw gegeven dat een andere aanpak vraagt. Daarom blijven we inzetten op bewustwording, juridische bescherming en beleidsbeïnvloeding. We adviseren onze leden, lezen contracten na en zorgen dat de juiste clausules erin staan, zodat hun rechten beschermd blijven.”
Sterke onderhandelingspositie
Het gebrek aan Europese regelgeving maakt het er niet eenvoudiger op, al zijn de gesprekken volop aan de gang. “Er is nog een lange weg te gaan om de internationale harmonisatie van auteursrechten rond te krijgen,” stelt Séverine. “Bij ons zijn rechten voor regisseurs en scenaristen vanzelfsprekend, maar dat is lang niet overal zo. Elk land heeft zijn eigen regels en tarieven. Dat bemoeilijkt de onderhandelingen met grote, machtige spelers zoals Netflix, Spotify of Meta, die landen vaak tegen elkaar uitspelen. Daarom is samenwerking cruciaal. Samen met partners, beroepsfederaties en zelfs concullega’s kunnen we druk uitoefenen op het beleid. Dankzij onze omvang hebben we een sterkere stem, die zwaarder doorweegt in het debat.”
Eén ecosysteem
Wat Sabam nog tot een waardevolle sparringpartner maakt, is hun vermogen om het grote geheel te zien. Séverine: “Auteursrechten zijn complex. Elke partij heeft zijn belangen en economische realiteit. Openbare omroepen leven van dotaties, commerciële zenders van reclame-inkomsten, streamingdiensten van abonnementen. Samen vormen we één ecosysteem waarin iedereen zijn rol vervult. Die belangen verenigen is een kunst, het vraagt samenwerking, evenwicht en begrip.”
Eenvoud en connectie
“Daarom pleit ik voor eenvoud en connectie,” besluit ze. “Elkaar leren kennen en begrijpen, helder en transparant communiceren. Met mijn commerciële achtergrond kijk ik door een andere bril naar auteursrechten – met oog voor de economische en zakelijke kant. Ik hou van efficiëntie, van systemen die logisch en duidelijk zijn. Creatie moet vergoed worden, én we moeten ook de realiteit van onze partners zien. Alleen zo kunnen we het evenwicht bewaren en blijft het model voor iedereen fair.”