De toolkit genderbewuste communicatie van RoSa vzw biedt organisaties en individuen richtlijnen voor genderbewuste communicatie. Hierin worden strategieën, inzichten en praktische adviezen gedeeld om stereotypen en genderongelijkheid in taalgebruik te vermijden. De toolkit benadrukt het belang van inclusieve taal en biedt technieken om taalgebruik te verfijnen zodat deze iedereen respectvol en gelijkwaardig aanspreekt.
Belangrijke punten uit de toolkit zijn:
- Bewustzijn van Genderstereotypen: De toolkit moedigt gebruikers aan om te reflecteren op en stereotype beelden te vermijden die mogelijk onbewust genderrollen bevestigen.
- Inclusieve Taal: Er worden tips gegeven om woorden te gebruiken die inclusief zijn en geen bepaalde groep buitensluiten. Denk hierbij aan termen die neutraler zijn of die specifiek ruimte laten voor verschillende genderidentiteiten.
- Beeldmateriaal en Representatie: Naast taalgebruik gaat de toolkit ook in op beeldkeuze. Door diversiteit en representatie in beeldmateriaal te bevorderen, kunnen organisaties visueel bijdragen aan gendergelijkheid.
- Praktische Oefeningen: De toolkit bevat ook oefeningen waarmee de lezer kan oefenen met genderbewuste taal en communicatie, wat helpt om de theoretische adviezen in de praktijk toe te passen.
RoSa vzw stimuleert iedereen om genderbewust te communiceren, omdat communicatie de waarden van een bedrijf reflecteert. Door genderbewust te communiceren toon je dat je respect voor diversiteit, inclusie en gelijkheid hoog in het vaandel draagt. Ook bereik je een veel breder publiek, wat ervoor zorgt dat je doelgroep wordt uitgebreid. Dit kan je doen door je taal aan te passen en helder te blijven communiceren.
- Gender verwijst naar het geheel van dominante ideeën, sociale normen en maatschappelijke verwachtingen over mannelijkheid en vrouwelijkheid. Het gaat niet over persoonlijke opvattingen, maar over wat er leeft in de samenleving. Het gaat over de eigenschappen die we typisch 'mannelijk' of typisch 'vrouwelijk' vinden. Over welk gedrag 'gepast' of 'ongepast' is.
- Sekse verwijst naar iemands biologische geslacht en naar lichamelijke verschillen op het vlak van genen, genitaliën of geslachtsklieren die geslachtshormonen aanmaken. Dit zijn de verschillen die we vaststellen en waarover we feitelijke uitspraken kunnen doen.
- Genderidentiteit gaat over het zelfbeeld en identiteitsgevoel van een individu. Hoe voelt iemand zich op het spectrum van mannelijkheid en vrouwelijkheid?
Inzetten op inclusieve communicatie is slechts één aspect van een bredere visie om inclusie structureel te bevorderen.
Gebruik genderinclusieve termen
Veel woorden zijn gegenderd en binair, denk bijvoorbeeld aan schrijfster/schrijver. Daarom kan het een uitdaging zijn om mensen aan te spreken of te omschrijven op een genderinclusieve manier. Sommigen kiezen er daarom voor om de vrouwelijke en mannelijke termen samen te voegen, bijvoorbeeld: 'stagiair.e.s.'. Dit kan zeker een oplossing bieden, maar het zorgt ervoor dat de tekst vaak moeilijker lees- of luisterbaar is. Ook worden personen buiten de twee hokjes niet aangesproken.
Soms kan de genderinclusieve term mannelijk zijn, omdat dat in het Nederlands vaak de standaardterm is. Zo is er geen inclusieve term voor actrice, omdat dit is afgeleid van de mannelijke, 'neutrale' vorm acteur. Het is daarom niet altijd mogelijk om alle verwijzingen naar gender uit je taal te weren
Spreek je publiek persoonlijk aan met actieve zinnen
Door je pubiel persoonlijk aan te spreken, wordt je tekst beknopter en duidelijker. Hierdoor vermijd je ook het gebruik van voornaamwoorden of gegenderde termen. Ook schrijven in de ik-vorm kan hier een oplossing voor zijn.
Gebruik meervoudsvormen
Als het niet mogelijk of wenselijk is om je publiek persoonlijk aan te schrijven, kan je meervoudsvormen gebruiken.
Hou rekening met de context
Hoe relevant is het om personen aan te spreken of te omschrijven op basis van hun genderidentiteit en/of biologisch geslacht? Overweeg de context waarbinnen je iemand aanspreekt.
Let op connotaties
Gender kan ook subtiel in ons taalgebruik sluipen. Sommige woorden spelen in op heersende verwachtingen rond mannelijkheid en vrouwelijkheid en zouden bijgevolg de ene groep meer of minder aanspreken dan de andere. Zo associëren we 'leider' en 'carrièretijger' eerder met mannelijkheid, en 'zorgzaam' en 'communicatief' eerder met vrouwelijkheid.
Woorden met een gegenderde connotatie kan je vermijden door taken te beschrijven in plaats van persoonseigenschappen. Vaak is dat ook feitelijker en laagdrempeliger.
Zo kan je in een vacature schrijven 'je kan een team begeleiden' in plaat van 'je bent een leider'.
Vermijd rolbevestigende en stereotiepe beelden
Witte mannen die vergaderen, een moeder met haar kind op de schoot,... Hoewel deze beelden vaak realiteit kunnen zijn, zijn ze ook vaak rolbevestigend en soms stigmatiserend. Het is daarom belangrijk om stil te staan bij de beelden die je maakt en gebruikt.
